اقسام مردم (روانشناسى اجتماعى مسلمین، پس از پیامبر صلّى اللّه علیه و آله و سلّم)

 
در این روزگاران، مردم چهار گروه ‏اند:-  گروهى اگر دست به فساد نمى ‏زنند، براى این است که، روحشان ناتوان، و شمشیرشان کند، و امکانات مالى، در اختیار ندارند.-  گروه دیگر، آنان که شمشیر کشیده، و شرّ و فسادشان را آشکار کرده‏ اند، لشکرهاى پیاده و سواره خود را گرد آورده، و خود آماده کشتار دیگرانند. دین را براى به دست آوردن مال دنیا تباه کردند که یا رییس و فرمانده گروهى شوند، یا به منبرى فرا رفته، خطبه بخوانند. چه بد تجارتى، که دنیا را بهاى جان خود بدانى، و با آنچه که در نزد خداست معاوضه نمایى.-

 

  گروهى دیگر، با اعمال آخرت، دنیا را مى ‏طلبند، و با اعمال دنیا در پى کسب مقام‏ هاى معنوى آخرت نیستند، خود را کوچک و متواضع جلوه مى‏ دهند. گام‏ها را ریاکارانه و کوتاه بر مى‏ دارند، دامن خود را جمع کرده، خود را همانند مؤمنان واقعى مى ‏آرایند، و پوشش الهى را وسیله نفاق و دو رویى و دنیا طلبى خود قرار مى ‏دهند.-  و برخى دیگر، با پستى و ذلّت و فقدان امکانات، از به دست آوردن قدرت محروم مانده‏ اند، که خود را به زیور قناعت آراسته، و لباس زاهدان را پوشیده‏ اند. اینان هرگز، در هیچ زمانى از شب و روز، از زاهدان راستین نبوده ‏اند.

3- وصف پاکان در جامعه مسخ شده
در این میان گروه اندکى باقى مانده‏ اند که یاد قیامت، چشم‏ هایشان را بر همه چیز فرو بسته، و ترس رستاخیز، اشک‏هایشان را جارى ساخته است، برخى از آنها از جامعه رانده شده، و تنها زندگى مى‏ کنند، و برخى دیگر ترسان و سرکوب شده یا لب فرو بسته و سکوت اختیار کرده ‏اند، بعضى مخلصانه همچنان مردم را به سوى خدا دعوت مى‏ کنند، و بعضى دیگر گریان و دردناکند که تقیّه و خویشتن دارى، آنان را از چشم مردم انداخته است، و ناتوانى وجودشان را فرا گرفته گویا در دریاى نمک فرو رفته‏ اند، دهن‏ه ایشان بسته، و قلب‏ هایشان مجروح است، آنقدر نصیحت کردند که خسته شدند، از بس سرکوب شدند، ناتوانند و چندان که کشته دادند، انگشت شمارند.
4- روش برخورد با دنیا
اى مردم باید دنیاى حرام در چشمانتان از پر کاه خشکیده،  و تفاله‏ هاى قیچى شده دام داران، بى ‏ارزش‏تر باشد، از پیشینیان خود پند گیرید، پیش از آن که آیندگان از شما پند گیرند، این دنیاى فاسد نکوهش شده را رها کنید، زیرا مشتاقان شیفته‏ تر از شما را رها کر